Pasen 2020
Door de coronacrisis kan de traditionele viering van het Heilig Avondmaal in de kerk niet plaatsvinden. De PKN (Protestantse Kerk in Nederland) adviseert om tijdens het meemaken van een onlinekerkdienst van te voren thuis brood en wijn als zichtbare tekens van het lichaam en bloed van Christus klaar te zetten: “U kunt brood en wijn ook daadwerkelijk nuttigen, wanneer de verbondenheid met Christus daardoor voor u reëler wordt.”
De kinderbijbel van W.G. Van de Hulst
Het Laatste Avondmaal – De collectie van het Nationaal Onderwijsmuseum bevat glasdia’s, schoolplaten, leerlingenboekjes, filmstroken en kinderbijbels waarop en waarin dit Bijbelverhaal wordt gevisualiseerd en toegelicht. In christelijke kring symboliseert het Heilig Avondmaal het lijden, sterven en de opstanding van de Heere Jezus.
Op protestants-christelijke en rooms-katholieke scholen stond de klassikale behandeling van het Laatste Avondmaal op het lesrooster. Wat staat er in de Bijbel? Wat gebeurde er met Jezus? Wie was Judas? Veel protestants-christelijke scholen maakten gebruik van de kinderbijbel van W.G. van de Hulst (1879-1963), schoolhoofd uit Utrecht en geliefd kinderboekenschrijver.
In zijn “Bijbelsche vertellingen voor onze kleintjes” (1926) legt hij in eenvoudige bewoordingen uit wat er tijdens het laatste avondmaal gebeurde: “Het grote Paaschfeest kwam. In ieder huis werd feest gevierd. En de Heere Jezus wilde met zijn discipelen dat feest óók vieren. De discipelen waren blij. De Heere Jezus was bedroefd. Maar hij wilde toch met zijn discipelen samen eten en drinken gaan… Nog één keer. De láátste keer.”
Stap voor stap neemt Van de Hulst de allerjongste leerlingen aan de hand en wijdt ze in in de taal van de Bijbel. In eenvoudige bewoordingen en met gevoel voor sfeer beschrijft hij de emoties van Jezus en zijn discipelen. In enkele trefzeker gekozen woorden schetst hij een beeld, zoals het gesprek tussen Jezus en Judas, als Hij tijdens de maaltijd zegt dat één van de discipelen Hem zal verraden: “Judas, de valsche Judas hoort óók wat de Heere Jezus zegt. Hij schrikt vreeselijk. Hij denkt: ‘De Meester wéét het. O. de Meester wéét het!...’ Maar Judas, de vàlsche Judas, gaat heel vriendelijk kijken. En hij vraag óók: ‘Ben ik het, Heere?’ De Heere Jezus zegt heel zacht: ‘Ja, Judas, gij zijt het’… De andere discipelen hóóren het niet. Ze eten en ze drinken samen. Maar het is géén vroolijk feest.”
Schoolplaat Laatste Avondmaal
Op katholieke scholen hing de juf of de meester een schoolplaat van het Laatste Avondmaal voor het bord. L.C.G. Malmberg in ‘s-Hertogenbosch, “Uitgever – Groothandel in schoolbehoeften”, distribueerde een Duitse schoolplaat, “Abendmahl”, die op veel katholieke scholen aan de leerlingen werd getoond. In de collectie van het museum zijn enkele exemplaren van “Abendmahl” opgenomen: de ene plaat puntgaaf, de andere met gebruikerssporen.
De compositie van de schoolplaat “Abendmahl” is eenvoudig en wijkt af van de klassieke, traditionele voorstellingen van het Laatste Avondmaal. De illustrator heeft dit met opzet gedaan, geheel volgens de pedagogische eisen van de “aanschouwelijkheid”. Omdat ingewikkelde, donkere, schaduwrijke composities voor leerlingen moeilijker te doorgronden zijn, tekende de illustrator ongecompliceerde voorstellingen en gebruikte hij heldere kleuren. De apostelen zitten niet aan tafel, maar zijn aan de zijkant geplaatst. Alle aandacht is op Jezus gericht: voor hem staat de met wijn gevulde beker en ligt het brood, dat hij weldra zal breken. Judas keert zijn rug toe en kijkt wantrouwig over zijn schouder. In zijn hand een geldbuidel, symbool van hebzucht.
Of zoals schoolmeester Van de Hulst het in zijn “Bijbelsche vertellingen voor onze kleintjes” verwoordde: “Hij krijgt de zilverlingen. Hij tèlt ze. Hij stopt ze voorzichtig in zijn zak… O, dat geld rammelt zoo mooi. Judas hóudt zooveel van geld…”
Auteur: Jacques Dane
