Onder de plak zitten
Strafregels schrijven, in de hoek staan en misschien zelfs nog wel een tik met een liniaal. Deze straffen waren lange tijd gewoon in het onderwijs, hoewel ze voor de leerlingen van nu wellicht oubollig klinken. Lijfstraffen waren in de 17e eeuw normaal. Zo werden kinderen geslagen met een plak. De plak is een soort houten pollepel met een ronde kop, waarmee een tik wordt gegeven op de vlakke hand. De uitdrukking 'onder de plak zitten' komt van dit strafmiddel. De plak is een typisch Nederlands gebruik. De leraar staat overigens niet van zijn lessenaar op als hij de plak gebruikt. Hij gooit een stoffen vogel naar de leerling die de straf moet ondergaan: de pechvogel. Dit is een linnen duif, gevuld met paardenhaar. Het kind moet de pechvogel terugbrengen naar de meester en krijgt daarna nog een paar flinke tikken met de plak. De plak en de pechvogel zijn tot in de 19e eeuw gebruikt op scholen in ons land, ondanks een verbod op het geven van lijfstraffen in de Onderwijswet uit het jaar 1820.
Ook het 'blok aan het been' was gebruikelijk in het onderwijs in de 17e, 18e en 19e eeuw. Door de leerling dit blok aan z'n been te geven, kon hij niet weg. Het is een houten blok met een stalen schakel. In het Onderwijsmuseum is ook nog het schandbord te zien. Een heel groot bord waarop "schande" staat. Als je je ten schande had gemaakt, dan werd je voor de school of zelfs op het marktplein tentoongesteld. En dan is er nog het ezelsbord, een houten bordje met een ezel erop getekend. Dat was voor 'domme' kinderen. Als je iets doms had gedaan, werd je gestraft door met dit ezelsbord om voor de klas te moeten staan.
Straffen is van alle tijden. Vanaf het begin van de 19e eeuw is het belonen erbij gekomen. Zo kregen kinderen in die tijd prijsboeken voor hun prestaties. De grootste beloning volgt in de loop van de 19e eeuw: het getuigschrift op rapport!
Wilt u meer te weten komen over straffen en belonen op school van de 17e eeuw tot nu, luister dan naar het gesprek met directeur Tijs van Ruiten van het Onderwijsmuseum op de radio-uitzending van Radio Rijnmond bij Middag aan de Maas.
